نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مطالعات فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

این پژوهش، با هدف شناخت سبک زندگی «دیجیتال و درحرکت» دانشجویان که اصطلاحاً آن را «موبیتال» نامیده‌ایم، انجام‌شده است. به این منظور، با روش نظریۀ مبنایی و تکنیک مصاحبۀ اپیزودیک با دانشجویان دو دانشگاه سطح یک کشور (علامه طباطبائی و صنعتی شریف) که سه گروه آموزشی اصلی علوم انسانی، فنی و مهندسی و علوم پایه را پوشش می‌دهند، گفتگو کردیم. برخلاف پژوهش‌هایی که فقط رضایت حاصل از کاربری تکنولوژی‌های نوین ارتباطی برای کاربران را برجسته می‌کنند، در این پژوهش دریافتیم که تجربۀ زیستۀ دانشجویان از کاربری دستگاه‌های دیجیتال همراه، تجربۀ متناقض‌گونۀ احساس «خشنودی و ناخشنودی هم‌زمان» است. اگرچه این تجربه در آن‌ها «ناهماهنگی شناختی» و احساسی دوگانه نسبت به دستگاه‌های دیجیتال همراه ایجاد کرده، اما دانشجویان استراتژی‌هایی برای کاهش این ناهماهنگی یافته‌اند. آن‌ها سعی می‌کنند با «انتخاب عقلانی» و «خودکنترلی» منافع خود را از این سبک زندگی جدید، حداکثر کنند و از آسیب‌های آن تا حد ممکن دور بمانند. همچنین، دریافتیم که هر سه عامل دانشجویان، دستگاه‌ها و جامعه، در شکل‌دهی به آنچه «سبک زندگی موبیتال» می‌نامیم، نقش دارند. نظریۀ کنشگر- شبکه، بهتر از سایر دیدگاه‌ها می‌تواند وضعیت موجود را تبیین کند. این یافته، دیدگاه مهمی در خصوص ارزیابی نظریه‌های موجود و چشم‌انداز ارزشمندی برای صورت‌بندی نظریه‌های جدید ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mobital lifestyle in student society; Understanding the Lived Experience of Students at Allameh Tabataba'i and Industrial Sharif Universities

نویسندگان [English]

  • Mohammad saeeid zokaei 1
  • Farzaneh Nezakati Rezapour 2

1 Department of Cultural Studies, Allameh Tabataba'i University

2 Social Communication Science, Allameh Tabatabaei University

چکیده [English]

This study was conducted with the aim understanding “mobile digital” lifestyle of students, which we have called “mobital”. Using grounded theory methodology and relying on episodic interviews with students from two top universities (Allameh Tabataba’i and Sharif) in three main educational groups (Humanities, Engineering and Basic Sciences), the data were coded with “Nvivo 10”. Contrary to those researches who only highlight the sense of gratification from the use of new ICT’s, the findings reveal that the lived experience of students exposed to mobital devices, is a “paradoxical mixture of satisfaction and dissatisfaction”. Although this experience tends to create “cognitive dissonance” and contradictory feelings towards mobital devices, students have found strategies to handle it. They try to maximize their interests and stay away from its damages with “choosing rationally” exercising more “self-control”. In brief, the findings suggest that the three elements of students, devices and society are jointly construct “mobital lifestyle”. This provides an important case for assessing validity of existing theories and gives us valuable information for future research on new media and students’ lifestyles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mobile digital devices
  • mobital lifestyle
  • actor-network-theory (ANT)
  • cultural studies of technology
-         امام‌جمعه زاده، جواد؛ ابراهیمی پور، حوا؛ ملکان، مجید؛ محمود اوغلی، رضا (1393). «رابطة مصرف اینترنتی و سبک زندگی در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان». فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال چهاردهم، شماره 55.
-         امید علی، میثم؛ حسینی، سید حسن (1391). «مروری انتقادی بر مهمترین نظریه‌های تکنولوژی رسانه». مطالعات میان‌رشته‌ای در رسانه و فرهنگ، سال دوم، شماره 2.
-         بشیر، حسن؛ افراسیابی، محمدصادق (1392). «شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان». ره‌آورد نور، شماره 43: 2 تا 15.
-         بل، دیوید (۱۳۸۹). درآمدی بر فرهنگ‌های سایبر، مترجمان: مسعود کوثری و حسین حسنی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
-         بهمنی، مهرزاد؛ محمدی شکیبا، عباس (1394). «سبک‌های نوین ارتباطات انسانی در فضای مجازی؛ فرصت‌ها و تهدیدهای شبکه‌های اجتماعی موبایلی». مطالعات رسانه‌های نوین، سال اول، شماره 2.
-         تقوایی یزدی، مریم؛ چیت‌ساز، چهره (1395). «رابطه شبکه‌های اجتماعی با سلامت اجتماعی دانشجویان». فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، شماره 2: 77 تا 98.
-         ذکائی، محمد سعید؛ حسنی، حسین (1396). «شبکه‌های اجتماعی مجازی و سبک زندگی جوانان: فرا تحلیل پژوهش‌های پیشین». راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 22.
-         رسول‌زاده اقدم، صمد؛ عدلی پور، صمد؛ میرمحمدتبار، سید احمد؛ افشار، سیمین (1394). «تحلیل نقش رسانه‌های اجتماعی در گرایش به سبک زندگی نوین در بین جوانان ایرانی». پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، شماره 6: 33 تا 60.
-         سورین، ورنر؛ تانکارد، جیمز (1381). نظریه‌های ارتباطات. ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران: دانشگاه تهران.
-         صبور نژاد، زهرا (139۴) «هویت دخترانه و تلفن همراه هوشمند: کاربرد تلفن همراه هوشمند در برساخت روایی هویت». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه علوم ارتباطات اجتماعی، استاد راهنما: دکتر مهدی منتظر قائم. دانشگاه تهران.
-         عاملی، سعید رضا (1384). «دوفضایی شدن شهر: شهر مجازی ضرورت بنیادین برای کلان‌شهرهای ایران»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره ۱: 117-134.
-         صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان منش، ایمان (1397). «واکاوی مختصات تلفیق عاملیت نوجوانان و فنآوری با توجه به خانگی شدن ICTS». فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، دوره 4، شماره 13، صفحه 145-180
-         فتحی، حبیب اله؛ جعفری، علی (1396) «رابطه مصرف رسانه‌ای با تغییر سبک زندگی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی)». فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 9: 221 تا 255.
-         فراستخواه، مقصود (1395). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر «نظریۀ برپایه» (گراندد تئوری، GTM). تهران: نشر آگاه.
-         فرقانی، محمدمهدی؛ مهاجری، ربابه (1397). «رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییر در سبک زندگی جوانان»، فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، دوره 4، شماره 13، بهار 1397، صفحه 259-292
-         فرقانی، محمدمهدی و بهار بدیعی (1394) «فرایند اهلی‌سازی تکنولوژی رسانه‌ای: تجربۀ زیستۀ جوانان ایرانی از پذیرش تلفن همراه هوشمند»، فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، سال اول، شماره ۴
-         فلیک، اووه (1394) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ هشتم، تهران: نشر نی.
-         کرمانی، حسین (1395). «سنجش تأثیر استفاده از تلفن همراه هوشمند بر سبک زندگی کاربران ایرانی»، فصلنامه رسانه، سال 27 ش 1 پیاپی 102 بهار 95
-         کفاشی، مجید؛ فلاحی، علی (1393). «تأثیر استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی بر هویت اجتماعی جوانان شهر تهران». دین و ارتباطات، شماره 46: 117 تا 148.
-         کلمن، جیمز (1377) بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
-         کوثری، مسعود؛ عرفانی حسین پور، رضوانه؛ عموری، عباس (1391). «الگوهای کاربری تلفن همراه در میان جوانان ایرانی؛ کارکردها و کژ کارکردها در زندگی روزمره»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره 19، شماره دوم.
-         گیدنز، آنتونی (1388). تجدّد و تشخّص؛ جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمۀ ناصر موفقیان. تهران: نی.
-         لون، یوست ون (۱۳۹۱). تکنولوژی رسانه‌ای از منظر انتقادی. مترجم: احد علیقلیان، ویراستار علمی: بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات همشهری، چاپ سوم
-         محسنیان راد، مهدی (1384). ایران در چهار کهکشان ارتباطی: سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران از آغاز تا امروز. تهران: انتشارات سروش
-         مختاری، مریم؛ ملک احمدی، حکیمه (1396). «پدیدارشناسی تجربه کاربران از موبایلی شدن روابط». تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 39: 101 تا 124.
-         موسوی، سید کمال‌الدین و سادات جوادی، سمانه (1397). «بررسی نقش استفاده از اینترنت در میزان بروز عادات و خصلت‌های منفی فرهنگی»، فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، دوره 4، شماره 14، صفحه 254-288
-         مهدی‌زاده، سید محمد (1389). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.
-         مهدیزاده، شراره؛ خوشنام، مژگان (1393). «تلفن همراه و رفتارهای ارتباطی دانشجویان دانشگاه‌های شهر یزد». تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 27: 83 تا 106.
-         نصیری، بهاره؛ بختیاری، آمنه (1395) «آسیب‌شناسی کارکرد تلفن همراه بر خانواده مناسبات و تعاملات خانوادگی، مصرف‌گرایی و اعتیاد به تلفن همراه». پژوهشنامه زنان، سال هفتم، شماره 4: 133 تا 157.
-         هایدگر، مارتین (1389) «پرسش از تکنولوژی». در فلسفة تکنولوژی، گردآوری و ترجمة شاپور اعتماد، تهران: نشر مرکز
-         هدایتی، عزیز؛ زینی وند، یوسف؛ رسول‌زاده اقدم، صمد (1395). «آسیب‌شناسی شبکه‌های اجتماعی مجازی موبایل محور در زمینه تربیت دینی (مورد مطالعه: دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تبریز)». مطالعات جامعه‌شناسی، شماره 31: 23 تا 45.
 
-          Alexander, B. (2004). Going nomadic: Mobile learning in higher education. EDUCAUSE Review, 35(5), 29-35.
-          Bourdieu, P. (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgment of Taste. Rutledge.
-          Bijker, W. E., T. P. Hughes & T. J. Pinch (Ed) (1987) the social construction of technological systems: new directions in the sociology and history of technology. MIT Press.
-          Chaney, D. (2002). Lifestyles. London: Rutledge.
-          Evanse, D. & T. Jackson (2007). Towards a Sociology of Sustainable Lifestyles. University of Surrey.
-          Feenberg, Andrew (1991). Critical Theory of Technology, New York: Oxford University Press.
-          Gasser, U. and Simun, M. (2010) Digital Lifestyle and Online Travel: Looking at the Case of Digital Natives.
-          Katz, J. E., & Aakhus, M. A. (2002). Conclusion: Making meaning of mobiles – A theory of Apparatgeist. In J. E. Katz, & M. A. Aakhus (Eds.), perpetual contact. Mobile communication, private talk, public performance (pp. 301–320). Cambridge, UK: University Press.
-          Katz, E. (1959) mass communication research and the study of popular culture: an editorial note on a possible future for this journal. Studies in public communication 2: 1-6.
-          Katz, E., J., G. Blumer & M. Gurevitch (1974). Utilization of mass communication by the individual. In J. G. Blumer & E. Katz (Ed.) the uses of mass communications: current perspectives on gratifications research. Pp. 19-32. Beverly Hills: Sage.
-          Lehikoinen, J., Aaltonen, A., Huuskonen, P., Salminen, I. (2007) Personal Content Experience: Managing Digital Life in the Mobile Age. John Wiley & Sons, Ltd.
-          Lister, M., J. Dovey, S. Giddings & K. Kelly (2009). New Media: a critical introduction. Routledge, second Edition.
-          Lofland, J., D. A. Snow, L. Anderson, & L. H. Lofland (2006). Analyzing social settings a guide to qualitative observation and analysis. Belmont: Wadsworth.
-          McQuail, D., J. G. Blumler and J. R. Brown (1972) the television audience: a revised perspective. In D. McQuail (Ed) sociology of mass communication, pp 135- 165. Harmondsworth: Penguin.
-          McMahon, M. and Pospisil, R. (2005) Laptops for a digital lifestyle: Millennial students and wireless mobile technologies. In H. Goss (Ed.), (2005) Ascilite Balance, Fidelity, Mobility: maintaining the momentum?
-          McLuhan, Marshall (1967) Understanding Media: the Extensions of Man, London: Sphere.
-          Rainie, L. and wellman, B. (2012). Networked: The new social operating system. Cambridge, MA: MIT Press.
-          Silverstone, R. & Haddon, L. (1996). Design and the Domestication of Information and Communication Technologies: Technical change and everyday life. In R. Mansell & R. Silverstone (Ed.) Communication by Design: Politics and Communication Technologies. (pp. 44-74). Oxford: Oxford University Press.
-          Williams, Raymond (1974) Television, Technology and Cultural Form, London: Fontana.