نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
1 * استادیار تکنولوژی آموزشی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
2 استادیار تکنولوژی آموزشی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
3 استادیار سنجش و اندازه‌گیری.دانشگاه بوعلی سینا، همدان ایران.
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی ابعاد زندگی اجتماعی شهروندان و تأثیرپذیری آنها از فضای مجازی و با روش آمیخته متولی اکتشافی انجام شد. مشارکت‌کنندگان بخش شامل صاحب‌نظران استان همدان در حوزۀ مسائل اجتماعی بودند که از بین آنها 10 نفر و همچنین متون نظری مربوط به پژوهش که از بین آنها 7 کتاب، 131 مقاله و 10 پایان‌نامه به‌صورت هدفمند انتخاب شدند. جامعه مورد مطالعه در بخش کمّی نیز شهروندان استان همدان بودند که، 400 نفر به شیوه تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. نتایج در بخش کیفی شامل شش مقوله امنیت و سلامت اجتماعی؛ آگاهی‌های شهروندی؛ تقابل سنت و مدرنیته؛ اخلاق اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی بود. در بخش کمّی نیز نتایج نشان داد بیشترین استفاده از فضای مجازی از نظر کمیت به‌منظور تفریح و سرگرمی و کمترین آن فعالیت‌های تجاری و اقتصادی است. تأثیر فضای مجازی بر سه مقوله از مسائل اجتماعی شامل امنیت و سلامت اجتماعی؛ آگاهی‌های شهروندی و تقابل سنت و مدرنیته، منفی؛ اما بر سه مقولۀ دیگر شامل اخلاق اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی مثبت بود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Identifying the Dimensions of Social Life of Citizens Affected by Cyberspace (A mixed study)
نویسندگان [English]
- maryam pourjamshidi 1
- akbar momeni rad 2
- Afshin Afzali 3
1 Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.
2 Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Iran.
3 Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Iran.
چکیده [English]
The purpose of this study was to identify the dimensions of social life of citizens and their impact on cyberspace in Hamadan province. The method of the present study is a mixed-type consecutive exploration design. Qualitative participants included experts in Hamadan province in the field of social issues, among whom 10 were selected as well as theoretical research related literature among which 7 books, 131 articles, and 10 theses were selected purposefully. The study population in the quantitative section includes the citizens of Hamadan province, from which 400 people were selected by stratified random sampling. A researcher-made questionnaire and semi-structured interview were used for data collection. The validity of the questionnaire was confirmed by experts and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha coefficient and its construct validity through confirmatory factor analysis. The results were obtained in the qualitative section of 6 categories including social security and health, citizenship awareness, contrasting tradition and modernity, social ethics, social participation, and social responsibility. In the quantitative part, the results also showed that the largest use of cyberspace is in terms of quantity for entertainment and the least is commercial and economic activities. In terms of usage, communication is first and then entertainment, learning, and business activities, respectively. Also, the impact of cyberspace was negative on three categories of social issues including social security and health; citizen awareness; and the contrast between tradition and modernity
کلیدواژه‌ها [English]
- Cyberspace
- Citizens
- Social Life
- Social Networks
- Internet
- اسلامی، فرشته و شفیع‌زاده، حمید. (1396). «رابطه بین دلبستگی به والدین و اعتیاد به اینترنت در دانش آموزان مقطع متوسطه در شهر ورامین». مجله مطالعات پلیس زن. شماره 27: 83-96.
- امیری، نجات و حبیب‌زاده، اصحاب. (1394). «تحلیل وضعیت شبکه‌های اجتماعی مجازی بر اساس مدل SWOT». فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی. شماره 17: 7-36.
- اکبری، ابوالقاسم و اکبری، مینا. (1390). آسیب اجتماعی. تهران: انتشارات رشد و توسعه: ساوالان.
- افشاریان، ندا. (1396). «پیش‌بینی شکل‌گیری هویت مدرن در دانشجویان دختر بر اساس میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی». فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی. شماره 89: 147-121.
- باستانی، سوس؛ زمان، لیلا. (1392). «تأثیر استفاده از اینترنت و ماهواره بر رفتار اجتماعی جوانان: مقایسه کاربران و غیر کاربران در شهر اصفهان». مجله جامعه‌شناسی ایران. دوره 14، شماره 1: 63-91.
- بروجردی علوی، مهدخت؛ ایلالی، حسن. (1397). «پیامدهای زیست مجازی ایرانیان». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. سال چهارم، شماره 16: 85.
- بروجردی علوی، مهدخت، صدیق یزدچی، امیرسعید. (1396). «تأثیر فضای مجازی بر هویت ملی و قومی در ایران». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال سوم، شماره 12: 85-110.
- پور جمشیدی، مریم؛ عمادی، رسول. (1388). «بررسی نوع و میزان استفادة دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا از اینترنت». مجلة پژوهش علوم انسانی. سال دهم، شمارة 26: 48-61.
- پیوزی، مایکل. (1391). نظریه‌های یورگن هابرماس. ترجمه: احمد هرمس. تهران: انتشارات جاوید، چاپ چهارم،
- جلایی پور، حمیدرضا و محمدی، جلال. (1388). نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی. تهران: نشر نی.
- جنادله، علی؛ رهنما، مریم. (1397). «بازنمایی آسیب شناسانه رسانه‌های نوین در مطالعات خانواده (فرا تحلیل مقالات چاپ‌شده در خصوص تأثیر رسانه‌های نوین بر خانواده». فصلنامه مطالعات رسانه، سال چهارم، شماره 1: 16-28.
- چیت‌ساز، محمدجواد. (1388). «مقدمه‌ای بر اخلاق اجتماعی ایرانیان: اهمیت بررسی اخلاق اجتماعی». فصلنامه پژوهشنامه، شماره 48: 149 تا 165.
- حسینی انجدانی، مریم. (1390). «نقش دینداری و رسانه‌ها در پیش‌بینی هویت ملی نوجوانان و جوانان شهر تهران». فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره اول، شماره 4: 22.
- حسینی، معصومه. (1391). بررسی تأثیر استفاده از اینترنت بر آگاهی از تعهدات شهروندی دانشجویان دانشگاه تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه پیام نور، مرکز تهران غرب.
- خانیکی، هادی؛ الوندی، پدرام. (1390). «مشارکت اجتماعی آنلاین و توسعه اجتماعات محلی در ایران». فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره یازدهم. شماره 41: 39- 67.
- خانیکی، هادی؛ خجیر، یوسف. (1398). «ظرفیت‌ها و چالش‌های شبکه‌های اجتماعی مجازی برای جامعه مدنی ایران». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال پنجم، شماره 17: 35 -69.
- جــوادی یگانه، حمیدرضا؛ کوثری، مسعود و خیرخواه، طاهره. (1391). «تلفــن همــراه و کارکردهای آن برای کـاربران ایرانـی بـا تأکیـد بـر تفاوت‌های جنسـیتی». فصـلنامه مطالعـات و تحقیقات اجتماعی. دوره اول، شماره 2.
- درستانی، مریم و روحانی، مهدی. (1393). «پدیده‌های فضای مجازی در ایران از دیدگاه کارشناسان ارتباطات. فصلنامه مطالعات رسانه‌ای». دوره نهم، شماره 3، 53-68.
- دیرینگ، جیمز و اورت، راجرز. (1385). مبانی برجسته‌سازی رسانه‌ها. ترجمه: علی‌اصغر کیا و مهدی رشکیانی. تهران: شرکت تعاونی سازمان معین ادارات، چاپ اول.
- دهقان نیری، علیرضا؛ آقایی، عاطفه؛ ضیاچی، محدثه. (1395). «فضاهای مجازی و توانمندسازی زنان باردار به‌مثابۀ گروه‌های خاموش». فصلنامه زن در توسعه و سیاست، دوره چهاردهم، شماره 1: 33- 50.
- سبحانی نژاد، مهدی؛ پورطهماسبی، سیاوش و تاجو، آذر. (1388). «چالش‌ها و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی تلفن همراه و راهکارهای اصلاح آن». ماهنامه مهندسی فرهنگی، سال سوم، شماره 32: 18-28.
- سردارنیا، خلیل و شاکری، حمید. (1393). «اینترنت و ظرفیت‌های آن برای خوب شهری: بررسی نظری و مصداقی». مجله راهبرد توسعه. شماره 40: 166-190.
- سفیری، خدیجه و تمییز، رقیه. (1390). «فرا تحلیل مطالعات مشارکت اجتماعی». مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران. سال سوم. شماره 11: 121-132.
- سلطانی رنانی، سیدمهدی. (1396). «راهکارهای اخلاقی برای مقابله با آسیب‌های اینترنت در نهاد خانواده». فصلنامه اخلاق؛ شماره 28: 163-183.
- سلیمان زاده، علی؛ نوابخش، مهرداد و ساروخانی، باقر. (1396). «نقش شبکه‌های اجتماعی نوین در توسعه فرهنگی (مطالعه موردی: شهرستان ملکان)». مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال دهم، شماره 11، 47-59.
- صادقی، محمود و علم خواه، زرکلام. (1390). مطالعه شناختی حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطـات (حقوق فاوا). مرکز تحقیقات مخابرات: 10-15.
- صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان منش، ایمان. (1396)، «واکاوی نظری ابعاد اجتماعی-فرهنگی فناوری در بیانات رهبر انقلاب اسلامی؛ با تأکید بر icts». فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره دهم، شماره 1: 27-1.
- ضابط، شادی؛ چشمه سهرابی، مظفر. (1388). تأملی بر نظریه‌های جامعه‌شناسی استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی) اشاعه، نوآوری، تصاحب. فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال شانزدهم، شماره 60: 37 –
- عبداللهی نژاد، علیرضا؛ قاسمی‌نژاد، ابوذر و صادقی، جواد. (1395). «رسانه‌های اجتماعی و مشارکت سیاسی در انتخابات (رابطه استفاده از فیس‌بوک، تلگرام و اینستاگرام و مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات هفتم اسفند 94». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال دوم، شماره 5: 33- 73.
- فرقانی، محمدمهدی و مهاجری، ربابه. (1396). «رابطه بین میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و تغییر در سبک زندگی جوانان». فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین. سال چهارم، شماره 13: 250- 292.
- فرمهینی فراهانی، محسن. (1383). پست‌مدرنیسم و تعلیم و تربیت. تهران: آییژ
- قربانی، ابراهیم؛کیانی، جواد؛ ابراهیمی، علی و مالکی، اسداله.(1396).«پیش‌بینی سهم فضای سایبر (شبکه‌های مجازی) در میزان گرایش به مواد مخدر و روان‌گردان». فصلنامة پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، سال دوازدهم شمارة دوم: 9-28.
- کاستلز، مانوئل. (1384). عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعۀ و فرهنـگ، ظهـور جامعـۀ شبکه‌ای. ترجمه: احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نور، جلد اول،
- گرامی، محسن و گاموری، حمیدرضا (1396). «فضای مجازی و تأثیرات آن و مسئله هویت افراد». ماهنامه پژوهش‌های نوین در علوم مهندسی. سال دوم، شماره 5: 12-1.
- گیدنز، آنتونی. (1378). پیامدهای مدرنیت. ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: مرکز
- گیدنز، آنتونی. (1386). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
- محمدی سیف، معصومه و عارف، محمد. (1394). «تلفن همراه؛ تهدیدها و تبعات زیستی آن در میان جوانان». فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی. سال سوم. شماره 9: 155-194.
- محسنی تبریزی، علیرضا؛ هویدا، لادن و احدی، فاطمه. (1389). «استغراق در فضای مجازی و عوارض فردی و روانی آن، پیمایش کاربران جوان در شهر تهران». پژوهشنامه علوم اجتماعی، سال چهارم، شماره سوم: 51-69.
- مرشدی زاد، علی. (1392). ظرفیت‌های فراروی جهان اسلام در فضای مجازی. تهران: دانشگاه امام صادق، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
- مصلحی نیک، فائزه و حاجیانی، ابراهیم. (1396). «بررسی تأثیر فضای مجازی بر همدلی دانشجویان علوم اجتماعی». فصلنامه راهبردهای اجتماعی، فرهنگی، شماره 22: 253-230.
- مطهری، مرتضی. (1372). جامعه و تاریخ، تهران: صدرا، چاپ پنجم.
- منتظر قائم، مهدی و شاقاسمی، احسان. (1387). «اینترنت و تغییر اجتماعی در ایران: نگاهی فرا تحلیلی با تأکید بر جوانان». مجله جامعه‌شناسی ایران. دوره نهم، شماره 3 و 4: 120-142.
- منطقی، مرتضی. (1387). تلفن همراه: راهنمای والدین در استفاده فرزندان از فن‌آوری‌های ارتباطی جدید. تهران: نشر عاید، چاپ دوم.
- مهدی‌زاده، سیدمحمد. (1384). مطالعه تطبیقی نظریه کاشت و دریافت در ارتباطات. تهران: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای.
- موحدی، مجید و کاووسی، فرزانه. (1390). «عوامل اجتماعی مرتبط با هویت ملی نوجوانان شهر اهواز». فصلنامه مطالعات ملی. سال 12. شماره 46: 113-132.
- نصیری، بهاره و بختیاری، آمنه. (1394). «آسیب‌شناسی تلفن همراه بر خانواده». رسانه و فرهنگ. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره دوم: 89-118.
- وکیل‌ها، سمیرا. (1392). «تأثیر فضای مجازی بر عرصه هویت فرهنگی». فصلنامه علوم اجتماعی، مطالعات جامعه‌شناختی ایران. شماره 9: 76-63.
- Banerjee, Amitav., Sanyal, Debmitra. (2012). "Dynamics of doctor–patient relationship: A cross-sectional study on concordance, trust, and patient enablement". J Family Community Med, 19(1), 12–19.
- Brandeburg, John. (2003). "Pathologies of the Virtual Public Sphere". European Consortium for Political Research (ECPR). Edinburgh. 28. 3-2.4
- Bell, David & Kennedy, Barbara. (2000). The Cyber cultures reader, London. Rutledge.
- Creswell, John W,. Miller, Dana L. (2000). "Determining Validity in Qualitative Inquiry". Theory into Practice, 39, 3: 124-130.
- Gandhi, Robin A., Sousan, William. (2011). "Dimensions of Cyber-Attacks: Cultural, Social, Economic, and Political ". IEEE Technology and Society Magazine. (30). 1. 28-38.
- Hampton, Keith N., Sessions, Lauren F., Ja Her, Eun. (2009). Social Isolation and New Technology, New York: Princeton Survey Research Associates International.
- Innes, Cleveland. (2010). "The role of learner in an online community of inquiry: Instructor support for first-time online learners". Solutions and Innovations in Web-Based Technologies for Augmented Learning: Improved Platforms, Tools, and Applications. (1). 1-14.
- Livingstone, Sonia. (2008). "Engaging with the media: a matter of literacy? " Communication, Culture and Critique, 1(1). 1-19.
- Mesch, Gustavo S. (2006). "Family characteristics and intergenerational conflicts over the Internet". Information, Communication & Society, 9 (4), 473-495.
- Pempek, Tiffany A., Yermolayeva, Yevdokiya A., Calvert, Sandra L. (2009). "Collge Student Social Networking Experiences on Facebook". Journal of Applied Developmental Psychology, 30, 227-238.
- Sampaio, Rosa. (2008). "Educar, ensinar e aprender a distancia na era digital: principios basicos, proceedings of the X simposio International de Informảtica Educativa". The Asian Conference on Education, Salamanca.
- Tavakoli, Rokhshad., Mura, Paolo. (2014). "Journeys in Second Life- Iranian Muslim women’s behavior in virtual tourist destinations". journal of Tourism Management. (46). 398-406.
- Zhang, Weiwu.; Johnson, Thomas J.; Seltzer, Trent. & Bichard, Shannon L. (2010). "The Revolution Will Be Networked: The Influence of Social Networking Sites on Political Attitudes and Behavior". Social Science Computer Review, 28, 75-92.
)