نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، خراسان رضوی، ایران.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی و گروه زبان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.

3 گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران.

چکیده

هویت از تعریف خود در مقابل دیگری و از مقایسه خود با دیگران نشات می‌گیرد. هویت ایرانیان ساخت‌ها و ساحت‌های گوناگونی دارد و از نگاه آن‌ها به خود، در مقایسه با غیرایرانیان، مایه می‌گیرد و معمولا در قالب‌های مختلف زبانی، منعکس می‌شود. زبان در فضای مجازی هرگونه محدودیتی را در می‌نوردد و بی‌پرده نقاط مثبت و منفی شکل‌دهنده انسان امروزی را بازتاب می‌دهد. فضای مجازی بستر انتقال معنا و در عین‌حال معناساز است. پژوهش حاضر به بازتعریف هویت ایرانیان در توییت‌هایی که در شبکه اجتماعی توییتر منتشر کرده‌اند می‌پردازد تا بدین وسیله آینه‌ای برساخته از زبان در برابر انسان ایرانی قرار دهد. این پژوهش با مسئله بازخورد هویت ایرانی در فضای مجازی و نگاه ایرانیان به انگاره هویت ایرانی شکل گرفته‌است. برای شکل‌گیری این انگاره از خلال واژه‌های محدود هر توییت، تعداد 6000 توییت با محتوای بازتعریف ایرانیت در یک بازه 40 روزه بررسی شدند. پس از تحلیل داده‌های کیفی به روش تحلیل تماتیک، الگوهای هویتی ایرانیان استخراج شد که از آن میان دیگری‌محوری، گریز از خود، عاملیت‌گرایی، قربانی‌انگاری، تعمیم رفتارهای روزمره، مثبت‌اندیشی و تحقیر هویت ایرانی پررنگ‌ترین و پربسامدترین مولفه‌هایی بودند که کاربران ایرانی در مورد هویت ایرانیان به‌کار می‌برند. نتایج پژوهش حاضر، مولفه‌ها یا خصوصیات اخلاقی که ایرانیان به خود نسبت می‌دهند را برجسته کرده و نقاط مثبت و منفی رفتار آن‌ها را هویدا می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of Iranian identity and its components on social media (Twitter)

نویسندگان [English]

  • Ehsan Majidifard 1
  • Atiyeh Kamyabi Gol 2
  • Amin Majidifard 3

1 Department of Linguistics Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

2 Department of Persian Language and Literature and Department of Linguistics Faculty of Letters and Humanities Ferdowsi University of Mashhad Mashhad, Iran

3 social sciences department Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

Identity is defined through the comparison of oneself to the other and it is rooted in human beings' need to be different and distinguished from others. From a post-structualist viewpoint, identity is plural, dynamic and multi-dimensional and both individual and collective identities can be portrayed through various medias. Social media, as the most prominent phenomenon of our era, not only provides a unique opportunity for people to share their thoughts and feelings, but also affects their lifestyles and worldviews. The present study, a qualitative analysis of big data, probes the discourse behind the representation of Iranian national identity in social media and specifically twitter. By probing the tweets, the study shows the discourses in which Iranians represent their identity. To find out the way Iranian twitter users redefine themselves and their national identity in their tweets, 6000 tweets were compiled in a 40-days period and were categorized based on their common features. Utilizing the discourse analysis and thematic analysis, the six elicited themes were categorized which include other-oreintation, self-escape, agent- orientation, self-victimizing, generalizing everyday behaviours, positive thinking, humiliating Iranian identity. Elaborating the themes, Iranians always regret their past civilization and behaviors, they humiliate themselves comparing the other nations and the last but not the least, their behaviors are inherently determined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social media
  • media representation
  • Iranian identity
  • twitter
  • national character
  • self-humiliation
احمدی، بابک. (1373). معمای مدرنیته. تهران: نشر مرکز.
احمدی، بابک. (1384). از نشانه‌های تصویری تا متن: به‌سوی نشانه‌شناسی ارتباط دیداری. تهران: نشر مرکز.
احمدی، حمید و راشدمحصل، محمدتقی. (1387). «گفت‌وگو: مؤلفه‌های هویت ایرانی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. فروردین و اردیبهشت. شماره 119 و 120. صص 27-22.
اخوان‌کاظمی، بهرام. (1386). «بررسی تعاملات فرهنگ سیاسی و تحزب در ایران». پژوهشنامه علوم سیاسی. سال دوم. شماره چهارم. تهران: انجمن علوم سیاسی ایران.
ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (1395). موج سوم. دفتر طرح‌های ملی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. تهران.
اسمیت، آنتونی‌دی. (1383). ناسیونالیسم، نظریه، ایدئولوژی، تاریخ. ترجمه: منصور انصاری؛ تهران: موسسه مطالعات ملی، تمدن ایرانی.
افروغ، عماد. (1377). «فرهنگ و هویت ایرانی؛ نقد و نظری بر کتاب شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران». کتاب ماه علوم اجتماعی.
ایزدی، علی‌محمد (1385). چرا عقب مانده‌ایم؟. تهران: نشر علم.
آبراهمیان، یرواند (1382). «پارانوید در سیاست ایران». جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران. ترجمه: محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
باستانی، سوسن و زمان، لیلا. (1392). «تأثیر استفاده از اینترنت و ماهواره بر رفتار اجتماعی جوانان: مقایسه کاربران و غیرکاربران در شهر اصفهان». مجله جامعه‌شناسی ایران. ص 158-184.
بخشی‌تلیابی، شیرزاد و هاشمی، شهناز و سلطانی‌فر، محمد. (1394). «تأثیرات و پیامدهای منفی شبکه‌های اجتماعی (فیس‌بوک، توئیتر، لاین، وایبر) بر هویت اجتماعی کاربران». مطالعات رسانه‌ای. شماره 30، صص 39-31.
بیگدلی، زهرا و بیگدلی، حکیمه. (1394). «بررسی رابطه اینترنت و هویت دینی دانشجویان دختر گروه علوم انسانی دانشگاه پیام نور. سال تحصیلی 92-93». دومین کنفرانس بین‍المللی روانشناسی، علوم تربیتی و سبک زندگی. مشهد. دانشگاه تربت‍حیدریه.
پارتازیان، کامبیز، محمدی، سولماز، خطیری، مریم، برقراری، سمیه، ازکیا، مصطفی. (1392). تقابل یا تعامل سنت و مدرنیته در زندگی ایرانی با تمرکز بر سینمای ایران: تحلیل محتوای فیلم‌های دهه‌های 80 - 60 ایران (مادر، هامون و چهارشنبه‌سوری). تهران: اعلایی.
جلال‌العظم، صادق. (1397). «شرق‌شناسی و شرق‌شناسی وارونه». ترجمه محمدرضا کلاهی. پایگاه اینترنتی پروبلماتیکا. بازنشانی شده در تاریخ در ۰۶/۱۰/۱۳۹۷ به نشانی www.problematicaa.com/orientalism.
جنکینز، ریچارد. (1381). هویت اجتماعی. ترجمه: تورج یاراحمدی. تهران: نشر شیرازه.
جوادی‌یگانه، محمدرضا (1389). تنبلی اجتماعی: علل، پیامدها و راهکارها. پژوهش انجام شده برای دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
حاجیانی، ابراهیم. (1392). جامعهشناسی هویت ایرانی. ج 2. تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
ذوالقدر، حسین و قاسم‍زاده عراقی، مرتضی. (1392). «بررسی انگیزههای کاربران در استفاده از رسانههای اجتماعی (مطالعه موردی کاربران شبکه اجتماعی فیس‌بوک)». فصلنامه پژوهش‍‍های ارتباطی. ص 35.
راودراد، اعظم. منتظرقائم، مهدی؛ و سرکراراتی، پریسا. (1387). «تفسیر زنان از بازنمایی هویت زنانه در تلویزیون». تحقیقات فرهنگی ایران. شماره 2. 22-1
رستمی بیگدلو، شهین و هاشمی، عادل. (1394). «مطالعه تأثیر اینترنت و ماهواره بر هویت دینی و ملی دانش آموزان». دومین همایش پژوهش‍های نوین در علوم و فناوری.
رستمی, محمد، جمیلی اسکویی، روزیتا، نشاط، الهه و فرقانی، محمدرضا. (1396). «بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر فرهنگ و باورهای دینی (هویت) کاربران مطالعه موردی: کاربران استان اصفهان». فصلنامه علوم اجتماعی. 11(37). 45-72.
رضایی، محمد و غلام‌زاده، مهدی. (1397). «تحلیل فردگرایی در شبکه‌های اجتماعی مجازی». مطالعات رسانه‌های نوین. 4(15). 1-33. doi: 10.22054/nms.2018.28108.379.
زارع‍پور، سرور. (1395). «بازنمایی جنسیت زنانه در لطیفهها (مطالعه شبکه های اجتماعی مخصوص تلفن همراه)». پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه کاشان.
ساروخانی، باقر و رضایی قادی، خدیجه. (1382). اینترنت و هویت ملی. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
سلیمی، حسن و وهاب‍پور، پیمان. (1397). «توئیپلماسی؛ بازنمایی سیاست خارجی ایران در توئیتر». فصلنامه مطالعات رسانه های نوین. سال چهارم، شماره 14. 108-66.
الطافی، هادی. (1398). «تأثیر شبکه‌های مجازی بر سبک زندگی». پایگاه اینترنتی جامعه‌شناسان جوان.
عاملی، سعیدرضا. (1392). روشهای تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات.
عبداللهیان، حمید. (1384). «نوعشناسی و بازتعریف آسیبهای اینترنتی و تغییرات هویتی در ایران». مطالعات فرهنگی و ارتباطات. شماره 2 و 3. 154-135.
فاضلی، نعمت الله و سلطانی فر، محمد و عباسی، حجت‍الله. (1396). «مزیتها و کارکردهای شبکههای اجتماعی برای گروه های تروریستی». فصلنامه مطالعات رسانه های نوین. سال سوم، شماره 12. 30-1.
فراستخواه، مقصود (1396). ما ایرانیان؛ زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی. نشر نی. تهران.
فکوهی، ناصر و عیاری، آذرنوش. (1388). «اینترنت و هویت در پنح هویت قومی ایرانی». مجله جهانی رسانه. دوره 4. شماره 1.
قاضی‌مرادی، حسن (1387). در پیرامون خودمداری ایرانیان؛ رساله‌ای در روانشناسی اجتماعی مردم ایران. نشر اختران. تهران.
کرمانی، حسین و آتش‍زر، علی. (1396). «روزنامهنگاری و توئیتر در ایران؛ یک مطالعه اکتشافی». جامعه. فرهنگ و رسانه. شماره 22. 56-29.
کریمی، علی (۱۳۹۰). «مطالعه تطبیقی سویه‌های شرق شناسانه ایران شناسی غربی از موریه تا فولر». فصلنامه مطالعات ملی. ۱۲ (۳). ۲۵.
معماریانی، زهره و حسن‌زاده، زهرا (1391). «تأثیر اینترنت و ماهواره بر هویت دینی و ملی دانش آموزان مقطع متوسطه». نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید. تهران. https://civilica.com/doc/268420.
معینی علمداری، جهانگیر. (1384). «هویت و مجاز: تأثیر هویتی اینترنت». فصلنامه مطالعات ملی. شماره 24، سال ششم. شماره 4. 124-107.
مقدس زاده، حسن و صفاهیه، هاجر (1396). «سواد رسانهای و آگاهی از آسیبهای شبکه های اجتماعی». مطالعات رسانه ای. سال دوازدهم. ش 3. صص 25-35.
موسوی، کمال الدین. (1389). قدرت اجتماعی موبایل. تهران: شرکت نشر بهینه فراگیر.
مهدی‍زاده، سیدمحمد (1383). «اینترنت و توسعه سیاسی». فصلنامه رسانه. سال پانزدهم. شماره 3.
میرمحمدی، داود و ساروخانی، باقر (1391). «فضای مجازی و تحولات هویت ملی در ایران، مطالعه موردی شهر تهران». فصلنامه مطالعات ملی. سال سیزدهم. شماره 4.
نصرتی، روح الله و برومند، تهمتن. (1398). «تحلیل محتوای پیامهای توئیتری و شکلگیری هویتهای ضدگفتمانی». مطالعات فرهنگی و ارتباطات. شماره 56. صص 110-91.
نگهبان، علی. (1396). «مدل‌سازی احساسات کاربران شبکه اجتماعی بر اساس متن پیام‌های فارسی. مورد کاری: شبکه اجتماعی توئیتر». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشگاه صنعتی ارومیه.
نوری، مختار و حسن‍پور، علی و محمدی، صادق. (1394). «بازنمایی هویت ملی بهعنوان امر سیاسی در مجموعه های تاریخی تلویزیون جمهوری اسلامی ایران». رسانه. شماره 99 (علمی-ترویجی). ص 5-24.
هاشمی زاده، سیدرضا؛ دلاور، علی و مظفری، افسانه (1396). «هویت ایرانی و سینما؛ بازنمایی هویت ایرانی در فیلم مادر». فصلنامه مطالعات ملی. شماره 69. صص 102-85.
یزدخواستی، بهجت، عدلی‍پور، صمد، کیخایی، الهام. (1392). «حوزه عمومی و گفتگو در فضای مجازی شبکه های اجتماعی (بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی بر گفتگوی میان فرهنگها)». مطالعات فرهنگ-ارتباطات. سال چهاردهم، شماره 21. بهار 1392.
Aycock, A. (1995). "Technologies of the self; Foucault and Internet Discourse''. Journal of Computer-Mediated Communication. Volume 1. Issue 2, 1 September 1995, JCMC121, https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.1995.tb00328.x
Breakwell, G. (1992). “Social representation and social identity”. Ravello. Italy: paper presented at the first international conference on social representation.
Carlisle, J. E., & Patton, R. C. (2013). “Is social media changing how we understand political engagement? An analysis of Facebook and the 2008 presidential election”. Political research quarterly. 66(4). 883-895.
Emerson, R.M., Fretz, R.I. & Shaw, L.L. (1995). Writing Ethnographic Fieldnotes. Chicago: University of Chicago Press.
Featherman, Ch. (2015). Discourse of ideology and Identity: social media and the Iranian Elesction Protests. Routledge. New York.
Mackinnon, K. (2003). Representing Men. London: Arnold.
Fayyaz, Sam & Shirazi, Roozbeh (2013). “Good Iranian, Bad Iranian: Representations of Iran and Iranians in Time and Newsweek (1998–2009)”. Iranian Studies, 46:1, 53-72, DOI: 10.1080/00210862.2012.740899
Smith, Anthony (1991). National Identity. University of Nevada Press