نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناس ارشد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

روش‌ها و میزان موفقیت آموزش سواد رسانه‌ای در کشورهای مختلف، متفاوت است؛ برای مثال کشوری چون کانادا باسابقه‌ای طولانی در آموزش سواد رسانه‌ای، یکی از موفق‌ترین‌های این حوزه در جهان است. اما آموزش سواد رسانه‌ای در ایران با وجود فراگیری رسانه‌ها در کشور، پدیده‌ای نسبتاً نوظهور محسوب می‌شود. این پژوهش باهدف مقایسه عملکرد یک کشور الگو در آموزش سواد رسانه‌ای (کانادا) با کشوری نوپا در این راه (ایران) انجام شد. به همین منظور، عملکرد شبکه آگاهی رسانه‌ای کانادا که از طریق «وب‌سایت مدیااسمارتس» به آموزش سواد رسانه‌ای می‌پردازد و «وب‌سایت سواد رسانه‌ای» ایران‌ که تا امروز، تنها نمونه فارسی آموزش سواد رسانه‌ای در فضای مجازی بوده است، با روش «تحلیل محتوا» مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. از مهم‌ترین یافته‌های پژوهش می‌توان به این موارد اشاره کرد: در وب‌سایت کانادایی بیشترِ مطالب دارای ویژگی‌های یک متن «آموزشی» هستند اما محتواهای سایت ایرانی در حد ارائه «اطلاعات عمومی» درباره سواد رسانه‌ای و تأکید بر ضرورت و اهمیت فراگیری آن محدود شده است. در دو وب‌سایت مورد بررسی، اطلاع‌رسانی و آموزش درباره سواد رسانه‌ای بیشتر بر محفوظ ماندن از «مخاطرات» و «پیامدهای منفی» رسانه‌ها تمرکز دارد تا توجه به بهره‌مندی از «مزایا» و «پیامدهای مثبت» رسانه‌ها. همچنین با توجه به تقسیم‌بندی توانمندی سواد رسانه‌ای به دو حوزه «دانش» و «مهارت» در هر دو وب‌سایت بیشتر به حوزه «دانش» توجه شده است و درنهایت، وب‌سایت کانادایی در تدوین مطالب آموزشی از نظریه‌های متخصصان سواد رسانه‌ای بهره گرفته بود؛ موضوعی که در مطالب وب‌سایت ایرانی کمتر دیده شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Media Literacy Education in Cyberspace A case study of Canadian website “Media Smarts” and Iranian website “Media Literacy”

نویسندگان [English]

  • Alireza Hoseyni Pakdehi 1
  • Hosnieh Al-sadat Shobeyri 2

چکیده [English]

In different countries, media literacy education methods and success rates differ. For example, Canada, with its profound history in media literacy education, is the most successful country in the world, but despite widespread importance of media in Iran, media literacy education in this country is relatively new.The present study compared performance of a model country in teaching media literacy (Canada) with a country new on this way (Iran). Therefore, the performance of Canadian Media Awareness Network that provides media literacy education via “Media Smarts Website” and Iranian “Media Literacy Website”, the only Persian website providing media literacy education, were compared using “content analysis" method. The main results are as follows: majority of the contents in Iranian Website were "informative" and "alarming", but most of the contacts in Canadian Website had features of a real “educational sources. Canadian Website developed educational contents using the theories proposed by media literacy experts; While Iranian website has not used these valuable sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • media literacy
  • Media literacy education
  • Distance Learning
  • cyberspace
  • Internet
-        باکینگهام، دیوید. (1389)، آموزش رسانه‌ای؛ یادگیری، سواد رسانه‌ای و فرهنگ معاصر، حسین سرافراز، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
-        ببران، صدیقه؛ خداوردی زاده، علی. (1390)، مطالعه سواد رسانه‌ای شهروندان تبریز،  فصلنامه فرهنگ ارتباطات.
-        بروان، جیمز. ای. (1389)، رویکردهای سواد رسانه‌ای، ترجمه: پیروز ایزدی، فصلنامه رسانه.
-        بصیریان جهرمی، حسین. (1392)، "مدل آموزش سواد رسانه‌ای"، وب‌سایت مرکز آموزش و پژوهش همشهری، 25 خرداد.
-        پاتر، دبلیو. جیمز. (1385)، "تعریف سواد رسانه‌ای"، ترجمه: لیلا کاووسی، فصلنامه رسانه.
-        پاتر، دبلیو.جیمز. (1392)، نظریه‌های سواد رسانه‌ای؛ رهیافت شناختی، تهران: سیمای شرق.
-        پاتر، دبلیو. جیمز. (1391)، مبانی سواد رسانه‌ای، ترجمه: صدیقه ببران، افسون حضرتی و مهران بهروز فغانی، تهران: تأویل.
-        تافلر، آلوین. (1374)، موج سوم، ترجمه: شهیندخت خوارزمی، تهران: فاخته.
-        تقی زاده، عباس. (1391)، "ارتقای سواد رسانه‌ای زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی نوپدید فضای مجازی"، نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید.
-        خدا مرادی، یاسین. (1391)، "بررسی سطح سواد رسانه‌ای فرهنگیان؛ مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی.
-        رایف، دنیل؛ لیسی، استفن؛ جی فیکو، فردریک. (1385)، تحلیل پیام‌های رسانه‌ای؛ کاربرد تحلیل محتوای کمی در تحقیق، ترجمه: مهدخت بروجردی علوی. تهران: مرکز تحقیقات جمهوری اسلامی ایران.
-        ساروخانی، باقر. (1382)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-        شاهرخ اسکویی، زهره. (1382)، "بررسی سطح سواد رسانه‌ای دانشجویان؛ مقایسه سواد رسانه‌ای دانشجویان دانشکده فنی-مهندسی و علوم اجتماعی دانشگاه تهران"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی.
-        شبیری، حسنیه السادات. (1392)، "آموزش سواد رسانه‌ای در فضای مجازی". پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی.
-        شکر خواه، یونس. (1380)، "نیاز مخاطبان به سواد رسانه‌ای"، فصلنامه پژوهش و سنجش.
-        شکر خواه، یونس. (1385)، "سواد رسانه‌ای؛ یک مقاله عقیده‌ای"، فصلنامه رسانه.
-        صدیق بنای، هلن. (1385)، "زندگی ما در گرو رسانه"، مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه‌ای روزنامه همشهری.
-        طلوعی، علی. (1391)، سواد رسانه‌ای؛ درآمدی بر شیوه یادگیری و سنجش، تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها.
-        قاسمی، طهمورث. (1385)، "سواد رسانه‌ای؛ رویکردی جدید به نظارت". فصلنامه رسانه.
-        فرهنگی، علی‌اکبر؛ نصیری. بهاره. (1387)، "ارتباطات اجتماعی سالم با رسانه‌ها از طریق سواد رسانه‌ای"، پژوهشنامه سواد رسانه‌ای مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره 22.
-        فون فی لیتزن، سیسیلیا. (1384)،کودکان و رسانه‌ها، دیدگاه‌ها و چشم‌اندازها، ترجمه: معصومه عصام. تهران: مرکز تحقیقات مطالعات و سنجش برنامه‌ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
-        مک‌لوهان، هربرت مارشال. (1377)، برای درک رسانه‌ها. سعید آذری. تهران: سروش.
-        مهدی زاده، سیدمحمد. (1389)، نظریه‌های رسانه؛ اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: همشهری.
-        میر جلیلی، سیدحسن. (1385)، "سواد اطلاعاتی نگاهی به تحول مفهوم سواد در عصر اطلاعات"، فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات.
-        نصیری، بهاره؛ عقیلی، سیدوحید. (1391)، "بررسی آموزش سواد رسانه‌ای در کانادا و ژاپن". فصلنامه نوآوری‌های آموزشی.
-        ویژگی‌های متون آموزشی. (بی‌تاریخ)، دانشگاه علوم پزشکی کرمان.
-        نیازی، لیلا. (1395)، "تأثیر آموزش سواد رسانه‌ای مبتنی بر فناوری بر میزان آگاهی دانش آموزان"، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 7.
-        هاشمی، شهناز؛ رضایی، زهرا. (1387)، "گذری بر سواد رسانه‌ای"، پژوهشنامه سواد رسانه‌ای مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام، شماره 22.
 
-  Anderson, Craig A. & Bushman, Brad J. (2001).  "Effects of violent video games on aggressive behavior, aggressive cognition, aggressive affect, physiological arousal, and prosaically behavior: A meta-analytic review of the scientific literature".  Psychological science..
-  Castells, Manuel. (2011). The rise of the network society: The information age: Economy, society, and culture (Vol. 1): John Wiley & Sons..
-  Hobbs, Renee & Frost, Richard. (2003). “Measuring the acquisition of media literacy skills”. Reading research quarterly.
-  Laitsch, Dan. (2006). Media Literacy Training, Commercial Television, and Consumerism in Schools”, Volume4, Number 4.
-  Thoman, Elizabeth & Wright, Matthew. (1995). “Beyond Blame: Challenging Violence in the Media: a Media Literacy Program for Community  Education". The Center of Media Literacy.