نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی. دانشگاه آزاد اسلامی. تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم ارتباطات دانشکده ارتباطات و رسانه واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار روزنامه‌نگاری. دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین پیامدهای زیست مجازی ایرانیان، تغییرات محتمل در هنجارها و ایستارهای سیاسی جامعه یا همان فرهنگ سیاسی است. فرهنگ سیاسی در ایران به‌عنوان فضایی فرهنگی که نمایانگر چگونگی ارتباط مردم با نظام سیاسی است، به همان اندازه که از پدیده‌های متنوعی همچون انقلاب، ساختار نظام سیاسی، کارگزاران حکومتی و... تأثیر پذیرفته، محتمل است که ظهور و گسترش شبکه‌های اجتماعی نیز متأثر شده باشد. اینکه فرهنگ سیاسی ایرانیان در فضای شبکه‌های اجتماعی واجد چه مؤلفه‌هایی و شاخص‌هایی است، مسئله‌ای است که پژوهش حاضر برای پاسخگویی به آن از روش کیفی و تکنیک دلفی بهره برده است. میدان این پژوهش شامل اساتید، صاحب‌نظران و خبرگان علوم سیاسی و علوم ارتباطات (ارتباطات سیاسی) و جامعه‌شناسی سیاسی است که به روش گلوله برفی انتخاب شده‌اند. برای گردآوری اطلاعات و داده‌های پژوهش از سه روش مرور نظام‌مند متون و ادبیات موضوع، مصاحبه اکتشافی و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. پنل دلفی در سه دور اجرا شده است. از میان تعداد 28 مؤلفه مطرح‌شده توسط خبرگان در دور اول، تعداد 7 مؤلفه در دور دوم تأیید شدند که به ترتیب اهمیت و اولویت عبارت‌اند از: فقدان اعتماد، نقد/تخریب نظام سیاسی، افراط‌گرایی سیاسی، خودمداری، پارادوکس بیگانه‌ستیزی/ بیگانه گرایی، جهت‌گیری غیرمشارکتی/اعتراضی؛ و رفتارهای سوگیرانه. درنهایت در دور سوم برای هرکدام از این مؤلفه‌ها، دقیق‌ترین و مهم‌ترین شاخص‌ها انتخاب شدند. مهم‌ترین دستاورد این مطالعه معرفی دو مؤلفه فرهنگ سیاسی ایرانیان است که اساساً تعلق به عصر رسانه‌های نوین دارد: نقد/تخریب نظام سیاسی و جهت‌گیری غیرمشارکتی/اعتراضی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification of components and indicators of political culture of social network users in Iran

نویسندگان [English]

  • Shila Babakhani 1
  • Nasim Majidi 2
  • abbas asadi 3

1 Department of Communication and Media, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Communication Sciences, Faculty of Communication and Media, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Department of Journalism. Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

One of the most important consequences of Iranians' bio-virtualization is the possible changes in the political norms and attitudes of the society or the political culture. Political culture in Iran as a cultural space that shows how people relate to the political system as much as it is influenced by various phenomena such as revolution, the structure of the political system, government agents, etc., it is likely that the emergence and expansion of social networks be affected. The scope of this research includes professors, experts in political science and communication sciences (political communication), and political sociology who have been selected by the method of snowball. Three methods of a systematic review of the texts and literature, exploratory interview, and researcher-made questionnaire were used to collect research information and data. Delphi panel is implemented in three rounds. Among the 28 components proposed by the experts in the first round, 7 components approved in the second round are in order of importance and priority: lack of trust, criticism/destruction of the political system, political extremism, autonomy, xenophobia / alien paradox Orientation, non-participatory / protest orientation; and biased behaviors. Finally, in the third round, the most accurate and important indicators were selected for each of these components. The most important achievement of this study is the introduction of two components of Iranian political culture that basically belong to the age of modern media: criticism/destruction of the political system and non-participatory / protest orientation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political culture
  • critique of the political system
  • trust
  • critical orientation
  • self-government
آزاد ارمکی، تقی (1386)، فرهنگ و هویت ایرانی و جهانی‌شدن، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
البرزی دعوتی، هادی (1391)، آینده‌پژوهی حضور صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در فضای اینترنت، دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد.
اخوان کاظمی، بهرام (پاییز 1386)، «بررسی تعاملات فرهنگ سیاسی و تحزب در ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره چهارم، صص 7-32، تهران: انجمن علوم سیاسی ایران.
امینی، علی‌اکبر و خسروی، محمدعلی (بهار 1389)، «تأثیر فرهنگ سیاسی بر مشارکت سیاسی زنان و دانشجویان»، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره 7، صص 127- 142، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر.
باستانی، سوسن؛ خانیکی، هادی؛ ارکان‌زاده یزدی، سعید. (1397). مردم، رسانه‌های جریان اصلی و مصرف رسانه‌های نوین؛ پیمایش مصرف، اعتماد، رضایت و مشارکت رسانه‌ای شهروندان تهرانی. مطالعات رسانه‌های نوین. (14)4، 1-33.
بشیریه، حسین (1384)، موانع توسعه سیاسی در ایران، چاپ پنجم، تهران: گام نو.
بیگدلو، مهدی. (1397). تأثیر توییتر و فیس‌بوک بر فرهنگ سیاسی استادان دانشگاه‌های هشت کلانشهر ایران. مطالعات رسانه‌های نوین. (13)4، 258-215.
بیگدلو، مهدی و هادیان، ناصر (1397). تأثیر کارکردهای شبکه‌های اجتماعی بر سمت گیری‌های فرهنگ سیاسی کاربران دانشگاهی در ایران (مطالعه موردی وایبر و تلگرام). فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام. شماره 12
جعفر پور کلوری، رشید (1389)، فرهنگ سیاسی در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خان‌محمدی، یوسف (1392)، فرهنگ سیاسی و رفتار انتخاباتی، تهران: انتشارات خرسندی.
خانیکی، هادی؛ بابائی، محمود. (1391). تأثیر سازوکارهای ارتباطی اینترنت، بر الگوهای تعامل کنشگران فضای سایبر ایران. فصلنامه علوم اجتماعی. (56)19، 116-73.
خوش‌هیکل، مسعود و نظافتی، نوید (1393)، شناسایی و انتخاب مناسب‌ترین رسانه‌های اجتماعی برای توسعه سیستم‌های مدیریت اجتماعی ارتباط با مشتریان (پیمایشی در بانک ملی ایران). دانشکده مدیریت دانشگاه تهران: مدیریت فناوری اطلاعات، دوره 6، شماره 4.
ربانی، علی و شایگان فر، فرهاد (زمستان 1389)، «فرهنگ سیاسی ایران و مؤلفه‌هایش»، فصلنامه سیاست، شماره 4، صص 123-141، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
ربانی، علی و شایگان فر، فرهاد (زمستان 1389)، «فرهنگ سیاسی ایران و مؤلفه‌هایش»، فصلنامه سیاست، شماره 4، صص 123-141، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
رزاقی، سهراب (1389). مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی ما. فصلنامه نقد و نظر. شماره 14
رضاقلی، علی (1385). جامعه شناسی خودکامگی. تهران، نشر نی.
رهبر قاضی، محمود رضا و فدایی ده چشمه، مرضیه و شهریاری، اعظم (پاییز 1396)، «بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر مصرف‌گرایی سیاسی»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 11، صص 34-59، دانشگاه علامه طباطبائی.
سریع‌القلم، محمود (1386)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
سورین، ورنر جی و تانکارد، جیمز دبلیو (1388)، نظریه‌های ارتباطات، چاپ چهارم، ترجمه علیرضا دهقان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شایگان، داریوش (1388)، افسون زدگی جدید، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران: فروزان.
شعبانی، رضا (1386)، ایرانیان و هویت ملی، چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ اندیشه اسلامی.
طبیبی جبلی، مجید؛ ازغندی، علیرضا؛ طاهری، ابوالقاسم؛ شالچی، وحید. (1396). نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در فرهنگ سیاسی ایران (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه‌های تهران). مطالعات توسعه اجتماعی ایران. (1)10، 73-61.
عبداللهی نژاد، علیرضا و صادقی، جواد و قاسمی نژاد، ابوذر (بهار 1395)، «رسانه‌های اجتماعی و مشارکت سیاسی در انتخابات (رابطه استفاده از فیس‌بوک، تلگرام و اینستاگرام) و مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات هفتم اسفند 1394»،  فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 5، صص 34-75.
عبداللهیان، حمید؛ حقگویی، احسن. (1389). تبیین رابطه کاربری اینترنت و مشارکت سیاسی در ایران. مجله جامعه‌شناسی ایران. (4)10 41-1.
عدلی پور، صمد؛ قاسمی، وحید؛ برندگی، بدری. (1393). رابطه استفاده از شبکه اجتماعی فیس‌بوک با تصور بدن در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه اصفهان. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان. (3)12. 170-152
علم، محمدرضا (1387)، سهم فرهنگ سیاسی ایران در ناپایداری احزاب، تهران: انتشارات نیک‌فرجام.
قاضی مرادی، حسن (1380). در پیرامون خودمداری ایرانیان. نشر اختران
کاستلز، مانوئل (1393)، قدرت ارتباطات، ترجمه حسین بصیریان جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کریبر، گلن و مارتین، رویستون (1390)، فرهنگ‌های دیجیتال، ترجمه مرضیه وحدانی، تهران: نشر ساقی.
میرمحمدی، داود (1391)، فضای مجازی و تحولات هویتی در ایران، تهران: انتشارات تمدن ایرانی.
هابرماس، یورگن. (1384). دگرگونی ساختاری حوزه عمومی: کاوشی در باب جامعه بورژوایی. تهران: افکار.
References
Andreeva, M. (2019), "(Re) Shaping Political Culture and Participation through Social Networks", Journal of Liberty and International Affairs, 5(2), 43-54.
Borzsei, Linda Kata (2013), Political culture on the national web; the role of political culture in online political activity and the case of Hungarian politics on facebook, M.A new media and digital culture, Utrecht University.
Coe, Peter (2015), The social media paradox: an intersection with freedom of expression and the criminal law, Information& Communications Technology Law, Vol. 24, No. 1, 16-40, Routledge: Taylor & Francis Group.
Kaplan, A. M., & Haenlein, M. (2010). Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media. Business Horizons, 53(1), 59–68. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2009.09.003
Kim, Jinyoung & Ahn, June (2013), The Show Must Go On: The Presentation of Self during Interpersonal Conflict on Facebook, Montreal, Quebec, Canada.
Marinescu, Alexandru (2019), Building Political Cultures through Social Media, MA in Culture, Communication, and Globalization, Aalborg University.
Olof Larsson A. (August 2021). The rise of Instagram as a tool for political communication: A longitudinal study of European political parties and their followers. New Media & Society. August 2021.
Rauschenbach, Rolf (2012), post-conventional politicalCulture via processes of direct democracy: theoretical considerations based on JurgenHabermas and Lawrence Kohlberg, Swiss political Science Review, vol.18, pp. 477-497.
Rystina, Indira Sadybekovna (2013), Evolution of the political culture of the youth of Kazakhstan, Procedia- Social and Behavioral Scienes 89: 413-417, Elsevier.
Yang, S., Quan-Haase, A., & Rannenberg, K. (2016). The changing public sphere on Twitter: Network structure, elites and topics of the #righttobeforgotten. New Media & Society, 146144481665140.