نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه فضای مجازی،موسسه مطالعات اجتماعی-فرهنگی، تهران، ایران

2 عضو هیئت‌علمی گروه ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مباحثه، مطالبه بحث از دیگری است؛ پس ارتباط یکسویه صرف طرح ادعاهای خود نیست، بلکه ارتباط (حداقل) دوسویه (تعاملی) است که ارتباطگر و ارتباطگیر، نقش و نوبت خود را مستمر در مکالمه تغییر میدهند و به ادعاهای یکدیگر واکنش نشان میدهند. وقتی مباحثه در شبکه های اجتماعی فضای سایبر واقع شود، فرآیند ارتباطی چندسویه (تراکنشی) خواهد بود؛ زیرا دیگر فقط پرسش و پاسخ دو نفر نیست، بلکه گردبادی از بازخوردها و پیش‌خوردها از دیگران کاربران نیز درمیگیرد. مباحثه فقط شامل استدلال آوری برای متقاعدسازی طرف مقابل نیست، بلکه شامل مغالطه، ادعاهای بدون تضمین، و البته ترفندهای بلاغی برای اقناع مخاطب است. این مقاله، به زیرفرآیندهای مباحثه (استدلال، مغالطه، و مانور راهبردی بین آنها) توسط کاربران ایرانی در دو جماعت مجازی شبکه اجتماعی فیسبوک میپردازد. در این مقاله از الگوی جدل تولمن استفاده شد تا شیوه استدلال کاربران ایرانی در مباحثه انتقادی بازشناسی شود و مغالطههای آنها تحلیل شود. سپس از الگوی مباحثه فان ایمرن استفاده شد تا کیفیت نقض قواعد بیان و البته انسجام ریسمانهای مباحثه مطالعه شود. در پایان بحث شد این روندهای مباحثه، بیش از آنکه مصداق اصل همیاری گرایس باشند، تداعیکننده مفهوم بازیهای زبانی ویتگنشتاین هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Discussions in Social Networks of Cyberspace: Argumentation, Fallacies, Flouting a Maxim, Violating a Maxim, and Language Games

نویسندگان [English]

  • Sadra Khosravi 1
  • Masoud Kousari 2

1 Institute for Social and Cultural Studies

2 Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran

چکیده [English]

Discussion is asking for a reason from the others; it is not a one-way presentation of our claims, but an interaction (two-way) communication, where communicators and communicatees change their turns and roles continuously, arguing and reacting to each other’s arguments. In discussions of social networks in cyberspace, the communication processes are transactional; because they are not just dyadic questions-and-answers, but a helix of feedbacks and feedforwards by others. They are not only reasoning to persuade others, but they may include fallacy, claiming without warrants, and using rhetorical devices for persuasion. This paper is dedicated to sub-processes of critical discussions (i.e. reasoning, fallacies, and strategic maneuvering between them) among Iranian users of two virtual communities within Facebook. Toulmin’s argumentation model was applied to recognize reasoning practices and analyze fallacies. Van Eemeren’s Pragma-dialectic was used to understand how normative principles of a discussion are violated, but the discourse remains dynamic and communications continue. We concluded these discussions are examples of flouting of Grice cooperative principle, and they are performances of Wittgenstein’s concept of language games.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discussion
  • Argumentation
  • Fallacy
  • Violating a Maxim
  • Flouting a Maxim
  • Language Games
اکبری، منوچهر؛ و سالاری، مهتاب (1398). "بررسی زبان و بازی‌های زبانی در غزل پست­مدرن ایران". پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، 8(1)، 39-21.
انگروزینو، مایکل (1396). درآمدی بر مردم­نگاری. ترجمه جبار رحمانی و محمد رسولی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
آجیلی، هادی؛ و سلگی، محسن (1395). «راهکاری در حل منازعه لیوتار و هابرماس در مورد زبان و اجماع عمومی». حکمت و فلسفه، 12(3)، 28-7.
آل­غفور، محسن (1391). "حقیقت مشروطه در بازی زبانی جامعه ایرانی". سیاست - مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 42(1)، 98-81.
بهرامپور، شعبانعلی (1387). مردم‌نگاری و کاربرد آن در ارتباطات. رسانه 19(1): 78-57.
پایا، علی (1381). تحلیل برخی نتایج آموزه­های ویتگنشتاین متأخر برای علوم اجتماعی. مطالعات جامعه­شناختی، 19، 204-167.
پیش­قدم، رضا (1386). "افزایش تفکر انتقادی از طریق مباحثه­ی ادبی در کلاسهای زبان انگلیسی". جستارهای ادبی 40: 167-153.
پیش­قدم، رضا؛ و عطاران، آتنا. (1394). "بررسی کنش گفتاری استدلال در زبان تبلیغات مجلات انگلیسی و فارسی". جستارهای زبانی 24: 65-44.
حسینی معصوم، سید محمد؛ و خاوری، فاطمه (1393). "مقایسه­ی کنش‌های گفتار در پیامک‌های فارسی زنان و مردان جوان بر اساس طبقه‌بندی سرل". زبان و زبان­شناسی 19: 88-75.
خانیکی، هادی؛ اتابک، محمد؛ و عزیزی، فرید (1396). "تحلیل وضعیت شبکه­های اجتماعی مجازی در ایران با رویکرد حوزه عمومی هابرماس (مورد مطالعه چند گروه فیس­بوکی)". مطالعات فرهنگ-ارتباطات، 18(37)، 130-101.
خیرآبادی، رضا (1392). "نقش تخطی از اصول گرایس در ایجاد نسل جدید لطیفه‌های ایرانی". جستارهای زبانی 15: 53-29.
خیرآبادی، رضا؛ گلفام، ارسلان؛ آقاگل­زاده، فردوس؛ و کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1391). "انگاره­ زبان‌شناختی نگارش و گزینش خبر: رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی". پژوشهای زبان و ادبیات تطبیقی 4: 42-25.
دست­آموز، سعیده؛ و محمدی، محمدرضا (1395). "بررسی تأثیر کنش‌های گفتاری غیرمستقیم با ساختار پرسشی بر روند گفت‌وگو از منظر زبان روسی". جستارهای زبانی 29: 57-39.
ربیعی، علی؛ علیخانی، زهره؛ و غلامی، فرزاد (1391). "تحلیل وبلاگهای سیاسی-اجتماعی با رویکرد حوزه عمومی هابرماس". جهانی رسانه، 7(2)، 123-90.
رضایی، حسین؛ و درخشه، جلال (1400). "تحلیل مفهوم خیر عمومی و برساخت آن در اندیشه سیاسی یورگن هابرماس". سیاست - مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 51(1)، 179-153.
زرقانی، سید مهدی؛ و اخلاقی باقوجری، الهام (1391). "تحلیل ژانر شطح بر اساس نظریه کنش گفتار". ادبیات عرفانی 6: 80-61.
سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ و میرالی، سجاد (1393). "دموکراسی رایزنانه؛ جنبش‌های اجتماعی و حوزه عمومی جهانی (با تأکید بر نظریه عقلانیت ارتباطی هابرماس)". سیاست - مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 44(2)، 461-446.
سهراب­نژاد، علی­حسن (1395). "پژوهشی در بازی‌های زبانی ادبیات عامه­ی کردی ایلام". فرهنگ و ادبیات عامه 4 (8): 69-45.
شفقی، مریم (1392). "کنش گفتاری وعده و وعده سیاسی". جستارهای زبانی 14: 158-141.
شفقی، مریم؛ و تمیم­داری، احمد (1394). "بررسی مشخصه‌های کنش‌‌گفتاری معذرت‌خواهی با مخاطب خداوند (توبه) در زبان‌های فارسی و روسی". جستارهای زبانی 26: 304-285.
شوتس ایشل، رینر. (1391). مبانی جامعه شناسی ارتباطات. ترجمه کرامت­الله راسخ. تهران: نشر نی.
شهبازی، رامتین (1399). "سازوکار بازی زبانی ویتگنشتاین به مثابه نقد اجتماعی قدرت در نمایش آیینی-سنتی سیاه­­بازی". جستارهای زبانی، 11(2)، 256-235.
عالم، عبدالرحمن؛ و پورپاشا کاسین، علی (1390). "دموکراسی گفتگویی هابرماس: رابطه یا نسبت عاملها". سیاست - مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 41(1)، 170-153.
عاملی، سعیدرضا (1392). روش­های تحقیق در مطالعات فرهنگی و رسانه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عبدالهی، محمدعلی؛ و فرهانیان، فاطمه. (1390). "نگاهی به بازی زبانی احساسات". معرفت فلسفی، 8(3)، 193-173.
عبدالهی، منیژه؛ و عمل صالح، احیا (1391). "بررسی ساختار استدلال در سه متن دوره‌ی قاجار". بوستان ادب (شعرپژوهی) 2: 174-151.
عبدالهیان، حمید؛ و شیخ انصاری، مهین (1395). "مفهوم­سازی و عملیاتی­کردن کنش ارتباطی هابرماس در فیسبوک". جامعه­پژوهی فرهنگی، 7(3)، 126-97.
قاسمی، روح­اله (1395). "بررسی بازی‌های زبانی در دو اثر پالود و در جستجوی زمان از دست رفته". نقد زبان و ادبیات خارجی (پژوهشنامه علوم انسانی)، 12(1)، 211-193.
قمی، محسن (1384). "تأثیر نظریه بازی­های زبانی ویتگنشتاین بر فلسفه لیوتار". اندیشه دینی، 7(16)، 92-61.
کرمانی، حسین؛ و خانیکی، هادی (1398). "هابرماس در تلگرام؛ تحلیل حوزه عمومی و کنش ارتباطی در مکالمه­های روزنامه­نگاران ایرانی در رسانه­های اجتماعی". مطالعات رسانه­های نوین، 5(19)، 33-1.
کلانتری، عبدالحسین (1391). گفتمان: از سه منظر زبان­شناختی، فلسفی و جامعه­شناختی. تهران: جامعه­شناسان.
لیت، مارتین. (1379). "یورگن هابرماس و دموکراسی مشورتی". ترجمه مهدی براتعلی­پور، نامه مفید، 6(4)، 183-210.
محمدی، عبداله (1398). "تاملی در نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین متأخر". اندیشه دینی، 19(4)، 116-95.
 مدرسی تهرانی، یحیی؛ و تاجعلی، محبوبه (1391). "کنش‏ گفتاری درخواست: مقایسه‏ی فارسی‏زبانان و فارسی‏آموزان". پژوهش­نامه­ی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی­زبانان 6: 107-83.
منادی، مرتضی (1386). مردم‌نگاری. روش­شناسی علوم انسانی، 13(51): 130-111.
ندرلو، بیت­اله (1390). "نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین: یک نظرگاه فلسفی پست­مدرن درباره زبان". غرب شناسی بنیادی، 2(1)، 100-87.
نقیب­زاده، میرعبدالحسین؛ و نوروزی، رضاعلی (1389). "تحلیلی بر اهداف تربیت اخلاقی و اجتماعی از دیدگاه هابرماس با تأکید بر نظریه کنش ارتباطی". جامعه­شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، 21(1)، 142-123.
نوری، م. (1399). "نقدی بر مبانی نظریه کنش ارتباطی در اندیشه یورگن هابرماس". شناخت (پژوهشنامه علوم انسانی)، 13(1)، 265-245.
نیکوبندری، حسین (1400). "تحلیل انتقادی مکتب رایزنی در گفتمان حقوق بشر معاصر؛ با تأکید بر آراء جان راولز و یورگن هابرماس". حقوق بشر، 16(1)، 149-171.
ویتگنشتاین، لودویگ (1380). پژوهش‌های فلسفی. ترجمه فریدون فاطمی. تهران: مرکز.
هرسیج، حسین؛ و حاجی­زاده، جلال (1389). "تبیین دموکراسی رایزنانه در اندیشه­های فلسفی هابرماس". حکمت و فلسفه، 6(3)، 93-75.
اله­ویسی، گه­شین؛ خوشخوئی، منصور؛ و سلحشوری؛ احمد (1397). بررسی مبانی و اصول تربیتی نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین و نقد آن بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی. هستی و شناخت، 5(1)، 108-83.