عباس اسدی؛ رایحه رمضانی؛ سامان خدایاری؛ شادی خدایاری
چکیده
پیام‌رسان‌ها و رسانههای نوین بستر مناسبی برای نشر اخبار جعلی هستند. این امر در همه‌گیری‌ها خود را بیشتر نشان می‌دهد. به دلیل استفادۀ عموم با سطح سواد رسانه‌ای مختلف از رسانههای اجتماعی و پیام‌‌رسان‌های آنلاین در بحران‌های گوناگون باید در شناسایی و مواجهه با آن‌ها تدابیری اندیشید. دراین‌بین، نقش روزنامه‌نگاران بسیار مهم ...
بیشتر
پیام‌رسان‌ها و رسانههای نوین بستر مناسبی برای نشر اخبار جعلی هستند. این امر در همه‌گیری‌ها خود را بیشتر نشان می‌دهد. به دلیل استفادۀ عموم با سطح سواد رسانه‌ای مختلف از رسانههای اجتماعی و پیام‌‌رسان‌های آنلاین در بحران‌های گوناگون باید در شناسایی و مواجهه با آن‌ها تدابیری اندیشید. دراین‌بین، نقش روزنامه‌نگاران بسیار مهم است. پس از شیوع ویروس کرونا در مدت کوتاهی «اخبار جعلی» در قالب عدم اطمینان و بار عاطفی وضعیت به وجود آمدند. دراین‌بین از بحران نمی‌توان بدون بهره‌مندی از «ارتباطات» گذشت. «ارتباطات بحران» قدرت و روایت تاب‌آوری انسان اجتماعی در برابر تهدیدها و بال‌های سوق‌دهنده به رهایی از زیست جمعی است. ویروس کرونا و آثار برآمده از شیوع آن، بزرگ‌ترین بحران سلامت و حیات زیستی را برای بشر به وجود آورد. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت مضامین نهفتۀ اخبار جعلی منتشرشده در ایام شیوع کرونا در بستر پیام‌رسان تلگرام است. پدیده‌ای که به آن «اینفودمی» گفته می‌شود در کانال تلگرامی خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با روش کیفی و رویکرد تحلیل مضمون موردبررسی قرار گرفته است. نهایتاً مشخص شد که شش مضمون اصلی پژوهش، شامل اعلام زمان پایان اپیدمی کرونا، رواج طب سنتی، عوارض واکسن زدن، ابتلای سلبریتی‌ها و مشاهیر به کرونا، خوراکی‌های نابودکنندۀ کرونا و مسائل اقتصادی کرونا مورد توجه این رسانه است. همچنین «پیشگیری، ابتلا و پایان کرونا» به‌عنوان مضمون فراگیر اصلی شناسایی و تحلیل شد.
رضا صابری؛ رعنا موی
چکیده
پژوهش حاضر باهدف بررسی نحوه بازتاب اخبار مربوط به موج اول شیوع ویروس کرونا در ایران در دو سایت «صداوسیما» و «بی‌بی‌سی فارسی» انجام گرفته است. از دسامبر 2019، واژگان «کرونا» و «کووید-19» ازجمله پرکاربردترین مفاهیم خبری رسانههای سنتی و نوین جهان گردید که برای بازنمایی یک رویداد یا بحران انسانی که اولین موارد ابتلا ...
بیشتر
پژوهش حاضر باهدف بررسی نحوه بازتاب اخبار مربوط به موج اول شیوع ویروس کرونا در ایران در دو سایت «صداوسیما» و «بی‌بی‌سی فارسی» انجام گرفته است. از دسامبر 2019، واژگان «کرونا» و «کووید-19» ازجمله پرکاربردترین مفاهیم خبری رسانههای سنتی و نوین جهان گردید که برای بازنمایی یک رویداد یا بحران انسانی که اولین موارد ابتلا آن در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌های شهر ووهان کشور چین مشاهده گردید، مورداستفاده قرار گرفت.»وب‌سایت» یک رسانه نوین محسوب می‌شود که تبادل یا انتشار محتوا در آن، تنها به کمک ابزارهای مجهز به پردازشگر دیجیتال امکان‌پذیر است. مفهوم «خبر» در این پژوهش شامل کلیه اخبار، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، یادداشت‌ها و تحلیل کارشناسان بوده است که در«موج اول شیوع ویروس کرونا در ایران» در سایت‌های خبری بی‌بی‌سی فارسی و خبرگزاری صداوسیما انتشار یافته است. موج اول کرونا در ایران از تاریخ 1/12/ 1398 (20/2/2020) شروع و در تاریخ 17/03/ 1399 (6/6/2020) پایان می‌یابد. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی، محتوای پیام‌های سایت‌های موردمطالعه را در 17 مقوله (متغیر) و در 62 زیر مقوله (گویه) کدگذاری نموده است. جامعه آماری شامل 1015 واحد تحلیل بوده است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 278 خبر، گزارش، مصاحبه یا تحلیل به‌عنوان نمونه انتخاب و با استفاده از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای (سهمیه‌ای و تصادفی سیستماتیک)، داده‌های تحقیق جمع‌آوری گردیده است. با توجه به چارچوب نظری تحقیق، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه ویروس کرونا به‌عنوان یک بیماری فراگیر انسانی با ارزش‌های خبری متعدد و مهم، توجه سایت‌های خبری را به انعکاس ابعاد مختلف آن جلب نموده است، اما التزام هر سایت خبری به چارچوب‌بندی خاص، باعث گردیده که روح قالب در محتواهایی تولیدی سایت خبری صداوسیما به‌عنوان رسانه موافق وضع موجود، رویکرد «امیدبخش» را انتخاب نموده و در مقابل سایت خبری بی‌بی‌سی به‌عنوان یک رسانه مخالف وضع موجود، رویکرد «نگرانی» را در رویدادهای خبری کرونا بازتولید نماید.
آتوسا رستم‌بیک تفرشی
چکیده
در این پژوهش با هدف بررسی چگونگی پوشش خبری همهگیری کرونا در مطبوعات خبری ایران از روش توصیفی-تحلیلی و رهیافت تحلیل گفتمان پیکره‌بنیاد (بیکر، 2006) و نرم‌افزار تحلیل زبانی پیکره ورداسمیت (نسخه 6) استفاده شده است. پیکرۀ خبری مورد بررسی در یک بازۀ 9 ماهه (اسفند 1398 تا آبان 1399) به روش کراولینگ (خزش‌گر) از آرشیو الکترونیکی مطبوعات خبری منسوب ...
بیشتر
در این پژوهش با هدف بررسی چگونگی پوشش خبری همهگیری کرونا در مطبوعات خبری ایران از روش توصیفی-تحلیلی و رهیافت تحلیل گفتمان پیکره‌بنیاد (بیکر، 2006) و نرم‌افزار تحلیل زبانی پیکره ورداسمیت (نسخه 6) استفاده شده است. پیکرۀ خبری مورد بررسی در یک بازۀ 9 ماهه (اسفند 1398 تا آبان 1399) به روش کراولینگ (خزش‌گر) از آرشیو الکترونیکی مطبوعات خبری منسوب به جناح‌های اصلاح‌طلب، میانه‌رو و اصول‌گرا در ایران تهیه شده است تا تفاوت پوشش خبری در سه دسته مطبوعات و در سه دورۀ زمانی سه ماهه تحلیل شود. بر مبنای نتایج، اخبار این بحران سه مضمون اصلی «جنگ با کرونا»، «مدیریت بحران» و «بازنمایی بحران» را در می‌گیرند. در این پژوهش به تحلیل گفتمان «جنگ با کرونا» پرداخته و نشان داده شد که از دال مرکزی و فضای گفتمانی «دفاع مقدس» و «جنگ تحمیلی» برای مفصل‌بندی این گفتمان استفاده شده است. کلیدواژه‌هایی چون سپاه، نیروهای بسیجی، جهادی، خط مقدم، مدافعان سلامت، شهدای سلامت، دشمن، شکست و ... در این گفتمان حضور پررنگ دارند. کرونا به مثابه «ویروسی منحوس» بازنمایی شده است که «می‌تواند ابزار دست دشمن شود و ایران نباید اجازه بدهد که توطئۀ دشمن به ثمر بنشیند». در گفتمان جنگ با کرونا واژۀ ترامپ نیز در مقام دشمن بسامد بالایی به ویژه در مطبوعات اصول‌گرا دارد. این بازنمایی از «جنگ با کرونا» در مطبوعات اصول‌گرا و به ویژه در بدو ورود این ویروس به ایران یعنی در خرده پیکرۀ دورۀ زمانی اول بیشتر مورد تأکید بوده و با گذشت زمان کم‌رنگ شده است.
حسین کرمانی؛ امیرعلی تفرشی؛ امیر محمد قدسی؛ علیرضا بیات ماکو؛ علی آتش زر
چکیده
این مقاله تلاش می‌کند تا گفتمان‌های شکل‌گرفته در دوران همه گیری کرونا در توئیتر و اینستاگرام در ایران را شناسایی و تحلیل کند. با مبنا قرار دادن دیدگاه‌های فوکو درباره گفتمان و قدرت، ما علاوه بر شناسایی گفتمان‌های مسلط در این دو رسانه اجتماعی، نسبت آن‌ها با روابط قدرت در ایران را نیز تحلیل خواهیم کرد. این پژوهش با استفاده از روش‌‌های ...
بیشتر
این مقاله تلاش می‌کند تا گفتمان‌های شکل‌گرفته در دوران همه گیری کرونا در توئیتر و اینستاگرام در ایران را شناسایی و تحلیل کند. با مبنا قرار دادن دیدگاه‌های فوکو درباره گفتمان و قدرت، ما علاوه بر شناسایی گفتمان‌های مسلط در این دو رسانه اجتماعی، نسبت آن‌ها با روابط قدرت در ایران را نیز تحلیل خواهیم کرد. این پژوهش با استفاده از روش‌‌های ترکیبی انجام شده است. بر اساس روش کدگذاری دو مرحلهای سالدانا، ما نمونه معرفی از 4 میلیون و 165 هزار و 177 توئیت و 4 میلیون و 919 هزار و 839 پست اینستاگرامی که از یک بهمن 1398 تا 10 اردیبهشت 1399 گردآوری شده بود را تحلیل کردیم. یافته‌های تحقیق نشان داد که در مجموع 71 گفتمان خرد و 16 گفتمان کلان در این دو رسانه اجتماعی شکل گرفتهاند. تحلیل گفتمان‌های مسلط نیز نشان داد کاربران اینستاگرام عمدتا رویکردی غیرسیاسیتر و انتقادیتر نسبتبه همه گیری کرونا در ایران داشتهاند. بهعلاوه، در حالیکه گفتمان بیکفایتی حکومت، در توئیتر، مسلطترین گفتمان بوده، این گفتمان نتوانسته در اینستاگرام، جزو گفتمان‌های مسلط قرار گیرد. از طرف دیگر، گفتمان «قصور مردم» در اینستاگرام، جزو گفتمان‌های مسلط بوده ولی در توئیتر چندان مورد توجه نبوده است.
حامد سیف؛ آرامیس سیف؛ مهدخت بروجردی
چکیده
پژوهش حاضر با هدف ارائه راهکارهایی برای مواجهه و مقابله با اخبار جعلی در دوران کرونا در ایران، به شناخت نقاط قوت و ضعف رسانههای رسمی و شبکه های اجتماعی غیررسمی در این راستا پرداخته است. روش بررسی در این پژوهش در زمره تحقیقات کیفی می‌باشد که داده‌های آن با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شده است. همچنین حجم نمونه شامل 10 ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف ارائه راهکارهایی برای مواجهه و مقابله با اخبار جعلی در دوران کرونا در ایران، به شناخت نقاط قوت و ضعف رسانههای رسمی و شبکه های اجتماعی غیررسمی در این راستا پرداخته است. روش بررسی در این پژوهش در زمره تحقیقات کیفی می‌باشد که داده‌های آن با ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری شده است. همچنین حجم نمونه شامل 10 نفر از متخصصان حوزه رسانه و بحران و یافتهها حاکی از اعتقاد صاحب‌نظران به تعیینکنندگی اخبار جعلی در شکلدهی به افکار عمومی در بحران اخیر بوده است. ازنظر آن‌ها برای مقابله با اینفودمیک، تقویت رسانههای رسمی در برابر رسانههای اجتماعی و جلب مشارکت و همکاری متخصصان حوزه سلامت در تولید محتوای رسانه ای ضروری است.
کلیدواژه‌ها: کرونا، شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات بحران، اینفودمیک، اخبار جعلی، رسانه های رسمی.
مرتضی امیدیان
چکیده
رسانههای نوظهور از جمله اینستاگرام نقش مهمی بر زندگی فردی و روابط اجتماعی ما دارند. در گرماگرم مقابله با ویروس کرونا و لزوم استمرار فعالیت‌های آموزشی از طریق شبکه‌های اجتماعی بار دیگر یک طنز در رابطه با فعالیت یک معلم باسابقه در یک صفحه اینستاگرام، منبعی برای خبرسازی شد. این مقاله ضمن تحلیل واکنش کاربران این صفحه و دو صفحه که در ...
بیشتر
رسانههای نوظهور از جمله اینستاگرام نقش مهمی بر زندگی فردی و روابط اجتماعی ما دارند. در گرماگرم مقابله با ویروس کرونا و لزوم استمرار فعالیت‌های آموزشی از طریق شبکه‌های اجتماعی بار دیگر یک طنز در رابطه با فعالیت یک معلم باسابقه در یک صفحه اینستاگرام، منبعی برای خبرسازی شد. این مقاله ضمن تحلیل واکنش کاربران این صفحه و دو صفحه که در واکنش به این طنز توجه کاربران را به خود جلب کرده بود، تلاش کرده است تا علل روانشناختی این نوع واکنش‌ها و انواع واکنش‌ها را شناسایی کند. روش به کار گرفته شده در این پژوهش روش کیفی از نوع تحلیل روانشناختی گفتمان است. به این منظور 90 گفتگو به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند از سه صفحه اینستاگرام در رابطه با موضوع مورد پژوهش انتخاب و به‌منظور استخراج کدها و مقوله‌ها مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از تحلیل داده‌ها از 90 گفتگو 102 عبارت مستقل و بدون تکرار انتخاب گردید. از این 102 عبارت با توجه به مضمون گفتار، 32 کد آزاد استخراج شد که در 7 گروه دسته‌بندی شدند. سپس با توجه به نظریه‌ها و پژوهش‌های مشابه به تحلیل روانشناختی علل انتخاب نوع واکنش اقدام شد. در این رابطه 7 نوع واکنش موافق، مخالف، بی‌خبر، بی‌تفاوت، کم‌اهمیت، فرصت‌طلب و درگیری کلامی شدید شناسایی و علل روانشناختی این نوع واکنش‌ها در قالب نیازهای روانشاختی و هویت اجتماعی مورد بحث قرار گرفت.
